Puur Samos

Tijd voor vakantie! Nu kun je eindelijk met een handdoekje een strandstoel reserveren en de hele dag liggen bakken op het strand en je ’s avonds vermaken met allerlei commerciële activiteiten, die niet echt iets met de cultuur van het vakantieland te maken hebben. Als je dan naar huis gaat ben je totaal onwetend van de ware aard van het gastland, omdat je  geen stap buiten je all-inclusive resort hebt gezet. Maar waarom niet besluiten om de waarden en normen van het land te omarmen en je onder te dompelen in de echte cultuur?

Je kunt namelijk ook een hotelkamer boeken aan een afgelegen baai met prachtige stranden in een authentiek dorpje of een eenvoudig huisje hoog in de bergen met adembenemend uitzicht. En wat dacht je van een romantische cottage in een boomgaard, waar kippen en vogels je ’s ochtends wekken met hun ochtendritueel, de eigenaar een plastic zakje met kakelverse eieren aan je deur hangt en het citrusfruit en de granaatappelen voor je ontbijt op reikafstand aan de boom hangen.

Het vliegtuig maakt een scherpe bocht naar rechts, het 500.000.000 jaar oude eiland wordt kleiner en de zo kenmerkende koevorm duidelijker. De begroeide  bergen en de witte stranden zijn nog zichtbaar, maar vervagen snel. De indruk die dit eiland achterlaat niet. Die is onuitwisbaar en doet verlangen naar meer…

Ligging: Ingesloten tussen Ikaria / Fournoi en de kust van Klein Azië.
Tijdzone: GMT +2.
Klimaat: Mediterraan. Lange hete zomers en milde winters. Leven op Samos gaat in de zomermaanden, met name augustus, gepaard met veel wind vanwege de ‘Meltemi’, een koele wind die op zijn hoogtepunt zelfs windkracht 9 kan bereiken.  Samos is een groen en vruchtbaar eiland door de vele natuurlijke bronnen. Het heeft een goede luchtvochtigheid en een grote hoeveelheid zonuren.
Oppervlakte: Het eiland is 25 – 45 km breed en 63 km lang en heeft een oppervlakte van 476 km2.
Topografie: Samos kent twee bergmassieven. Het Karvounis gebergte (oost en midden) en het Kérkis gebergte (west) strekken zich uit naar de noord en zuidkant van het eiland. Vlak is het alleen in het zuid oosten, bij Pythagorion. Het hoogste punt van de Kérkis is Vigla (1433m) en van het  Karvounisgebergte Profitis Ilías (1153m).
Vegetatie en Bodemkunde: Samos is begroeid met tot 25 meter hoge cipressen, pijnboombossen oude zilverglinsterende olijfbomen,  druivenranken, wilde bloemen en wilde kruiden. Zelfs de bergen zijn rijkelijk begroeid.  Daarnaast heeft het een grote verscheidenheid aan mineralen zoals zink,  lood, magnesium, salpeter en koper. Dit maakt de flora van Samos uniek in hoeveelheid en soorten.
Steden: De hoofdstad van Samos is Samos Stad. Oorspronkelijk waren Ano (hoog) VathÍ en Kato (laag) VathÍ twee verschillende nederzettingen. De eerste werd bewoond en de tweede bestond hoofdzakelijk uit pakhuizen. In de loop der tijd zijn de nederzettingen samengesmolten en Samos Stad geworden.
Samos heeft drie havens, waarvan Samos Stad de enige natuurlijke haven van het eiland heeft. In Pythagorion vind je het enige vliegveld van het eiland. Er landen tussen april en oktober charters vanuit Schiphol (Transavia) en Düsseldorf (Air Berlin, Olympic Air) en vele andere Europese landen.
Bevolking: Ca. 35.000 vaste inwoners (inclusief de eilandgroep Forni & het eiland Ikaria) waarvan er in de winter veel naar het vaste land van Griekenland vertrekken.
Inkomsten: toerisme, landbouw en visserij. Sardientjes vormen voor Griekse vissers een basisinkomen. Griekenland staat in 2015 in de top 5 van de meest favoriete vakantiebestemmingen binnen Europa (bron: Vakantiebeurs 2015)

De stroming van het water wiegt mij heen en weer en maakt me slaperig. Mijn armen, vastgezogen aan een steen houden me op mijn plaats. Mijn ogen dreigen dicht te vallen. Tot een schaduw over mij heen valt. Ik ben onmiddellijk klaarwakker. Om mij heen zie ik dat iedereen die zwemmen of lopen kan, zich zo snel mogelijk uit de voeten maakt. Ik besef onmiddellijk dat ik te laat ben. Mijn eerste reactie is een stoot inkt. Het rookgordijn wat ik daarmee oproep, geeft me misschien nog wat tijd. Ook mijn kleur pas ik snel aan aan de rots waar ik op lig en de bodem van de zee. Ik houd me muisstil en wacht af. Er gebeurt niets. Is het gelukt?  Voorzichtig kijk ik op en meteen voel ik een scherpe pijn in mijn lijf. Ik vecht voor mijn leven, maar het mag niet meer baten. Ik voel nog hoe ik door het water omhoog wordt getrokken en wordt meegesleurd, maar dan wordt alles zwart…

Een Adonis staat op het strand, zijn duikbril en snorkel op zijn hoofd, zijn speergun in zijn hand, aan zijn pak hangt een tas van gaas. Leeg. De golven spoelen over zijn in flippers gestoken voeten. Met zijn vrije hand trekt hij hier en daar aan zijn nog droge wetsuite. Hij geniet van de aandacht die hij heeft van de zonnende toeristen en blaast zijn borstkas nog wat verder op. Hij loopt zo elegant mogelijk als zijn flippers dat toelaten de zee in, zakt in het water en zwemt weg om minimaal anderhalf uur weg te blijven.

Een gehuurde regenboogkleurige Suzuki Jimmy schudt zijn inzittenden flink door elkaar op de weg omhoog. In de bocht kan de auto nog net een vrouw met een ezel ontwijken. De schaarsgeklede inzittenden kijken amper naar de in het zwart gestoken vrouw. Ze dwingen haar om aan de kant te gaan en de auto te laten passeren. Haar gerimpelde oude gezicht kijkt de auto uitdrukkingsloos na. Wat zou ze denken? Dan roept ze iets tegen de ezel en sjokken ze verder. Samioten leven in prachtige unieke en ongerepte natuur en respecteren wat deze te bieden heeft. Oregano, tijm, kamille en laurier groeien hier in het wild, de honing smaakt naar kruiden, de bergthee heeft volgens zeggen medicinale eigenschappen en het paardenbloem- en klaproosblad eet men hier als groente. Zelfs het onkruid is prachtig en er groeit een orchidee die nergens anders in het wild voorkomt. Natuurlijk vind je er volop de prachtige oude, zilverglinsterende olijfbomen. Verrassender zijn de wijngaarden. De typische Samoswijn die ervan gemaakt wordt, is wereldberoemd omdat meenemen en ergens anders planten van deze druif tot op heden nog niet tot een druif van dezelfde kwaliteit heeft geleid.

Een jonge mooie vrouw zoekt met haar ogen de zee af. Ze frunnikt aan haar haar. Ah, daar is hij! Hij heeft nog ca. 50 meter te gaan. Ze zucht van opluchting. De man richt zich op uit de zee en het water stroomt zijn pak uit. “Mamaaah! Daar is Papa!” Een meisje rent met blote voetjes over de hete kiezels het water in, de man tegemoet. “Proseche, mikri mou!” waarschuwt hij haar, “eerst de speergun wegleggen”. De vrouw neemt zijn spullen van hem aan en legt ze op het strand. De man pakt de gevulde buidel van zijn middel en haalt er iets uit voor zijn dochter. De rest geeft hij aan de vrouw. “Kijk eens Mama, wat een mooie zee-egels!” De vrouw lacht terwijl ze in de buidel 3 grote glibberige grijze griezels telt. Dat wordt werken…

Samos hoort pas sinds begin 20^e eeuw bij het moderne Griekenland. Dat het eerder bij Klein Azië hoorde, herken je vooral nog aan de oriëntaalse sfeer op het eiland en de regionale keuken die een mengeling is van Griekse, Venetiaanse en Turkse elementen. De Samiotische keuken bestaat veelal uit vegetarische gerechten, vis, schaal- en schelpdieren en vlees zoals lam en geit. Katsika hoort bij het Griekse Pasen zoals een kalkoen bij Engelse Kerst. Biologisch? Eco-keurmerk? Duurzaam? Totaal overbodige woorden hier. Het eten wordt eenvoudig bereid met maar één regel; alles vers! Eten is daardoor seizoensgebonden, niet gemanipuleerd en komt niet van de andere kant van de wereld. Het uitgangspunt van de Samiotische keuken is; langzaam bereiden en langzaam consumeren. “Ober, mag ik nog een koffie?”  “Mevrouw, vanwaar de haast? U kunt ook rustig een ochtend met die koffie doen“.

Je ooit al eens afgevraagd waarom alle Grieken Giannis, Kostas of Nicos heten? Grieken kennen geen verjaardagen. Iedere Griek is vernoemd naar een (bescherm)heilige en iedere heilige heeft een naamdag waarop hij wordt geëerd. Dat eren doe je bijvoorbeeld door aan de vooravond van je naamdag Giorti te maken en dat op de dag zelf uit te delen. Voor dit typisch Samiotische stoofpotje zet je een grote ketel op met een enorme hoeveelheid graan, ui, vlees, verse kruiden en pittige specerijen. Dit tongstrelende gerecht pruttelt zachtjes ongeveer 24 uur op een laag vuurtje en verspreidt de heerlijkste aroma’s.

De man stroopt zich uit zijn pak zoals een geslachte geit van zijn vel wordt ontdaan. Ondertussen verricht de vrouw de noodzakelijke handelingen om de beesten klaar te maken voor consumptie. Ze smijt ze eerst zo’n 100 keer op een platte rots om ze vervolgens ca. 10-15 minuten op diezelfde rots te masseren totdat ze gaan schuimen. Een redelijk zwaar en intensief karweitje dat nodig is om het vlees mals en sappig te maken. Haar dochtertje komt weer terug rennen. “Mamaaa! Ik wil helpen!” De vrouw geeft haar de kleinste octopus en het meisje gaat geroutineerd aan de slag.

Een papás staat in de deuropening van zijn kerk. Hij trekt met korte felle beweginkjes aan zijn lange grijze baard. Het groepje mensen dat hij nakeek was op weg naar hun auto. Kort daarvoor waren ze met veel lawaai zijn kerk binnen gekomen. De kinderen gilden en renden tussen het altaar en de kerkbankjes heen en weer. De volwassenen zeiden er niets van. Ze liepen op hun teenslippers en in hun badkleding te wijzen en te lachen. Hij kon het niet verstaan, maar het klonk niet respectvol. Ze hadden hem niet eens gegroet. Dit was heilige grond. Ze zijn van harte welkom maar een beetje respect is toch niet teveel gevraagd? Het eiland kent een grote hoeveelheid prachtige kerken, kapelletjes, tempels en kloosters. Een gevolg van het feit dat de kerk in Griekenland nog altijd een grote rol speelt en vrijwel alle Grieken Grieks-orthodoxe Christenen zijn. Deze religieuze bouwsels staan vol met schitterende en kostbare iconen en relikwieën en toch zijn ze vrij toegankelijk en vaak zonder toezicht. En die Griekse Goden dan? Die worden nog steeds gerespecteerd maar de Grieken geloven niet meer in hun mythologische goden, ze koesteren vooral nog hun rijke geschiedenis. Samos is bijvoorbeeld het thuis van Hera, de echtgenote van Oppergod Zeus, en herbergt haar belangrijkste heiligdommen. De Grieks Orthodoxe kerk ziet de mythologische Goden overigens als ketterij! Er is dus een groot verschil tussen de Archeologische tempels (mythologie) en de huidige kerken, kloosters en kapellen (christendom).

Het hele tafereel trekt de aandacht van de toeristen die van hun ligbedden opstaan en naar de man en vrouw toelopen. De mannen hangen aan de lippen van de man, zichzelf meer macho wanend in zijn nabijheid. De Adonis beantwoordt nonchalant alle vragen. De aandacht doet hem zichtbaar goed en streelt zijn ego. ” Ieehh! Gadver!” De vrouwen slaken vooral aanstellerige gilletjes bij het zien van de grote glibberige nog bewegende octopussen. “Hier, wil je hem even vasthouden?” biedt het meisje aan, maar de vrouwen lopen snel weg. “Papa, waarom zijn die mensen bang?” vraagt het meisje verbaasd. Dit zijn de vruchten van de zee en voor haar is dit de normaalste zaak van de wereld.

Het meisje staat aan het einde van de rij te wachten tot ze mag beginnen. Ze bijt op haar nagels. Ze heeft zo goed geoefend en toch kon ze er niet van slapen. Dit is niet haar eerste keer, maar nu is het feest, mogen ze de mooie kleren aan en komt het hele dorp kijken. En ze heeft als laatste in de rij een hele belangrijke rol. Zij mag het zakdoekje dragen en het tempo bepalen. Ze haalt nog eens diep adem. De muziek wordt gestart. Daar gaan ze…
Heel Griekenland heeft wel 1600 dansen. Iedere regio en zelfs ieder dorp heeft eigen dansen en bijbehorende eigen klederdracht. Het verschil zit in de details. Vraag als toerist niet om de Sirtaki. Die is bedacht voor de film Zorba de Griek en heeft niet veel met authentiek Griekenland te maken. Ben je de tel even kwijt tijdens het dansen? Dat kan kloppen. De Griekse muziek vindt zijn oorsprong in de Byzantijnse muziek en werkt met een zeskwartsmaat in plaats van de voor ons zo vertrouwde vierkwartsmaat. De meeslepende klank van de Griekse muziek komt door de Bouzouki, een instrument dat is afgeleid van de sitar en is meegekomen met Alexander de Grote. De tekst van de muziek beschrijft een bepaalde gebeurtenis of persoon en lijkt nog het meest op de Portugese Fado. Ook protesteren ze ermee of steken de draak met iets of iemand. De teksten zijn uit het leven gegrepen: S’agapo jiati ise orea, S’agapo jiati ise esi. Agapo ki olo ton kosmo, jiati zis ke esi mazi. (Ik hou van je want je bent mooi. Ik hou van je want jij bent jij. Ik hou van de hele wereld want jij leeft erin.)

De octopussen hangen te drogen aan een lijntje om vervolgens te grillen op een houtskoolvuurtje. Straks nog wat citroensap en vers gemalen peper erover, wat brood en olijfolie erbij en het maal is compleet.

Durf je de Giorti wel aan? Denk jij dat je zo’n octopus de baas kunt? Wil jij ook wel eens met de voetjes van de Griekse vloer? Wees dan niet die cliché toerist!  Vergeet Nederland. Vergeet de Griekse Crisis. Overlaad je met het echte Griekenland en het authentieke Samos.

Aanraders

1. Volg eens een workshop Samiotisch dansen. De basispassen zijn niet zo moeilijk om te leren en je kunt al snel een hele dans dansen.
2. Ben je muzikaal? Neem een Bouzouki-les bij Giannis in Pythagorio, dan kun je meteen zien hoe ze gemaakt worden.
3. Ga voor het echte Griekse eten naar Nikos en Eleni. Hun restaurant “Bacchus” ligt op de berg, 1 bocht boven het dorp Vourliotis. Nikos en Eleni zijn volledig selfsupporting, biologischer komt het niet. Hun haan in wijnsaus, dolmades en huisgemaakte wijnen zijn om te watertanden, hun gastvrijheid is grenzeloos en zelf zijn ze om te zoenen.
4. En als je er dan toch bent, rijd dan na het eten nog even door naar boven naar Manolates. De bebouwing van dit bergdorp is geheel intact gebleven en ziet er nog net zo puur uit als een eeuw geleden. Er is geen autoverkeer, het is overladen met bakken vol bloemen en de huisjes zijn schilderachtig met hun traditionele Samiotische erkers.
5. Trek wandelschoenen aan en huur een auto. Rijd de berg Kérkis op naar Kosmadei. Een stapeltje stenen aan je rechterkant bij het Klooster van de Bron des Levens, markeert een looppad. Parkeer hier je auto en ga te voet verder de bergen in. Laat je verrassen door het adembenemende uitzicht en waan je alleen op de wereld. Het einde van het pad mondt uit in een prachtige oude grot met een kapelletje.
6. Houd je van een wijntje en wil je zien hoe de beroemde Samos wijn gemaakt wordt? Dan moet je zeker even bij het wijnmuseum en de wijncoöperatie in Samos stad binnen lopen. Je kunt daar wijn proeven en meteen wat flesjes meenemen.
7. Verdwaal eens in het oude ‘Ano Vathi’ in Samos stad. De straatjes zijn er zo smal dat je dat alleen lopend kunt doen. Drink een Griekse koffie in één van de huiskamercafeetjes en geniet van het uitzicht op de prachtige baai.
8. In Pythagorion bevindt zich op 125m hoogte het kleine heiligdom van Panagía Spilani. Een klooster met een kapel in een aangrenzende grot. De grot was een toevluchtsoord in de tweede wereld oorlog. Links voor de grot wordt in de nacht van 21 op 22 november de feestsoep Giorti bereid en uitgedeeld.
9. Bewonder de vele kerkjes, kloosters en kapelletjes en hun vergulde objecten. Toon respect en behandel de geestelijke met eerbied, brand een kaarsje en laat ‘een offer’ achter.
10. Bezoek de vele opgravingen en leer over het 500.000.000 jaar oude Samos. Ook op de bodem van de zee liggen zichtbare schatten uit de oudheid. Duiken met perslucht is helaas verboden maar snorkelen mag wel. En geniet dan meteen van de prachtige flora en fauna van de zee.
11. Nog meer authenticiteit? Ga dan naar Ikaria. Dit eiland ligt naast Samos en de naam is afkomstig van Icarus, de zoon van Daedalus in de Griekse mythologie, die na zijn hautaine vliegpoging met vleugels van was te dicht bij de zon vloog en in de buurt in het water is gevallen. Het is een ruig eiland waar in de zomer vooral de Grieken zelf op vakantie gaan en waar infrastructuur en daardoor het toerisme nog erg onderontwikkeld zijn.
12. Zoek je wat meer activiteit of afwisseling? Verken Samos dan vanaf een paard of op een motor. Neem yogalessen bij zonsop- of –ondergang, ga vissen of zeilen.
13. Loop eens binnen bij Pure Samos. Dit kleine agentschap in Pythagorion is gespecialiseerd in authentiek Samiotische ervaringen en kan je wegwijs maken op het eiland! Ga met een echte gids op pad die je ook individueel kunt boeken. Zo kun je ook je eigen programma samenstellen. Een goede manier om alle bijzondere en unieke plekjes van het eiland te zien.

Meer aanraders? www.puresamos.gr / www.puresamos.nl